Het beschermen van materiële zaken is vrij duidelijk, maar het beschermen van ‘voortbrengselen van de geest’ en dus niet tastbare zaken is een ander verhaal. Daar is het Intellectueel Eigendomsrecht (IE) voor in het leven geroepen, al zijn er nog steeds uitdagingen. Niet zelden speelt IE een hoofdrol bij technische geschillen. Voor deze zaken in het bijzonder biedt arbitrage en mediation uitkomst. Specialist in IE Natalia Orlova neemt u mee in het waarom en hoe uitdagingen binnen IE het hoofd te bieden.
“Intellectueel Eigendomsrecht is een onderdeel van het rechtssysteem dat ‘creaties van het menselijke brein’ beschermt. Denk bijvoorbeeld aan het schrijven van een boek of een film. Dat dit recht is ontstaan, is op zich al interessant omdat voorheen alleen materiële zaken beschermd konden worden. Intellectuele eigendomsrechten zijn niet van toepassing op het fysieke object waarin de creatie kan worden belichaamd, maar op de intellectuele creatie als zodanig. Dus niet het boek is beschermd, maar wel de tekst. Een belangrijk onderdeel hiervan is dat een idee voor een gedicht bijvoorbeeld niet beschermd is. Als het gedicht geschreven is dan mogen anderen het wel lezen maar niet kopiëren. Dat wordt beschermd binnen IE.
Ongeschreven IE-rechten
Dat brengt direct ook wat uitdagingen met zich mee. Omdat IE iets niet-tastbaars beschermt, is het belangrijk te weten hoe je deze rechten moet definiëren en hoe ze te interpreteren. Daar zijn inmiddels duidelijke leidraden voor ontwikkeld. De rechthebbende op het auteursrecht geniet de exploitatierechten en morele rechten. Exploitatierechten worden gebruikt om geld te verdienen aan auteursrechtelijk beschermd werk. Morele rechten beschermen immateriële belangen van de auteur, zoals reputatie, het vermogen om auteurschap te claimen, het vermogen om veranderingen in het werk te weerstaan.
Er zijn verschillende soorten exploitatierechten:
- Reproductie – om een kopie van het werk te maken. Er zijn vele vormen van beschikbaarstelling voor het publiek. In Nederland is er een overkoepelende term voor elke vorm van beschikbaarstelling van werk voor het publiek. Deze overkoepelende term bestaat niet in het Engels of EU-recht. In het EU-recht is sprake van een mededeling aan het publiek en verspreiding die min of meer lijken op wat in Nederland wordt verstaan onder het ter beschikking stellen van werk.
- Aanpassings-, vertalings-, arrangementrechten die duidelijk maken dat het ook exclusieve rechten zijn van de rechthebbende, en hij kan deze activiteiten verbieden of exploitatie van het resultaat van die activiteiten verbieden.
Creatief en origineel
Werk moet aan een aantal voorwaarden voldoen om auteursrechtelijke bescherming te krijgen. Het belangrijkste criterium is de originaliteit die stelt dat het werk een eigen intellectuele schepping van de auteur moet zijn. In Nederland formuleert de Hoge Raad het zo dat het werk een eigen oorspronkelijk karakter moet hebben en een persoonlijk auteurstempel moet dragen. Een boek wordt bijvoorbeeld als origineel beschouwd als een auteur haar eigen woordkeuze heeft gemaakt.
Dat kan weleens een grijs gebied zijn. Een creatie kan uniek zijn maar (onbedoeld) op een andere lijken, is het dan origineel? Wie bepaalt of het creatief is? Dit lijkt ook een steeds ondoordringbaarder gebied te worden. Decennia terug was het bijvoorbeeld erg moeilijk iets te kopiëren, denk aan een schilderij, en als dat lukte kwam het vaak de kwaliteit van het eindresultaat niet ten goede. Dat is vandaag de dag geen enkel punt meer.
Wat te denken van kunstmatige intelligentie, ook wel artificial intelligence genoemd? Als er door middel van die techniek een schilderij of gedicht wordt voortgebracht, wie is dan de eigenaar?
Rechthebbende
Auteursrecht komt automatisch zodra je een werk hebt voltooid, je hoeft niet naar een auteursrechtenbureau te gaan om het te registreren. Zodra het auteursrecht tot stand komt, moet iemand een rechthebbende zijn die exclusieve rechten bezit. De hoofdregel hier is dat de persoon die intellectueel werk heeft gemaakt de eerste persoon is die de rechten bezit.
In Frankrijk eisen ze dat er een menselijke auteur is, maar in het Verenigde Koninkrijk hebben ze een bepaling dat computer gegenereerde werken auteursrechtelijk worden beschermd.
De auteur is iemand die regelingen heeft getroffen voor het genereren van computers. Kunstmatige Intelligentie heeft geen rechtspersoonlijkheid en kan niet de 1e rechthebbende zijn, het moet een mens zijn.
Levenslang beschermd?
Een uitvinder of bedenker zou graag willen dat zijn of haar creatie tot in het einde van tijden beschermd is. Ze verdienen ook geld met hun auteursrechten. Maar zo simpel ligt het niet altijd. De samenleving zou zo’n creatie ook graag beschikbaar stellen voor het grotere publiek zonder daarvoor te betalen. Dan kunnen de belangen dus weleens met elkaar botsen.
In een vroeg stadium beschermen
Het advies luidt: bescherm je intellectuele eigendommen goed, al in een vroeg stadium. Mocht het om wat voor reden dan ook toch tot een geschil leiden, dan biedt zeker in dit recht mediation en arbitrage vaak een beter perspectief dan een gerechtelijke procedure. Dat zit ‘m allereerst in de kosten. Die zijn bij mediation en arbitrage beduidend lager dan een gang naar de rechtbank.
Tijd = geld
De uitdrukking ‘tijd is geld’ is hier op zijn plaats. In de vlugge tech-wereld, waar innovatie razendsnel gaat, kun je het je niet veroorloven te lang stil te blijven staan. Als er een geschil ontstaat juist over die creatie of dat innovatief idee waar het IE op van toepassing is kan dat de doodsteek voor een project of bedrijf betekenen. Haast is dan geboden. Een gerechtelijke procedure kan rustig jaren duren en dat is vaak veel te lang. Mediation en arbitrage bieden veel snellere beslechting.
Achter gesloten deuren
In tegenstelling tot de rechtbank zijn mediation en arbitrage niet openbaar. Je hoeft dus niet voor te vrezen dat jouw creatie op straat komt te liggen en een ander ermee aan de haal gaat. Creaties zijn vaak enorm specialistisch. Het voordeel dat partijen zelf een arbiter kunnen aanwijzen waarvan zij denken ‘die begrijpt dit’ is heel waardevol. Het scheelt als de arbiter bijvoorbeeld een ingenieur of chemische achtergrond heeft als de zaak daarom vraagt. Dit helpt bij het lezen van het patent dat veelal is beschreven in een erg technische taal of vol staat met formules. Je wilt dat degene die je zaak beslecht weet hoe dit te interpreteren.”
Neem contact met ons op!
Herkent u zich in dit verhaal of heeft u naar aanleiding hiervan vragen? Neem gerust contact met ons op. Dat kan via deze link.