De gevolgen van zakelijke conflicten zijn verstrekkend. Stukgelopen (zaken)relaties, financieel verlies, afleiding van het werk dat gewoon doorgaat om nog maar te zwijgen over de stress en frustratie. Zonder twijfel wilt u hier snel en op een goede manier uitkomen. Is mediation alleen effectief genoeg? De uitspraak van een rechter te onzeker? Het goede nieuws is dat de oplossing niet zo zwart wit hoeft te zijn. Hoe dat grijze gebied eruitziet, daarop geeft voormalig rechter Alfred Roosmale Nepveu antwoord.
‘Als rechter in ’s-Hertogenbosch – waar regio Eindhoven ook onder valt – zag ik het vaak: startups met volop interessante initiatieven, slimme creatieve mensen met mooie ideeën die vastlopen. Grofweg zijn de strubbelingen te verdelen in twee hoofdthema’s. Een is hoe zet je een goed idee op de rails naar een gezond bedrijf? in welke juridische vorm giet je de samenwerking in een onderneming? Hoe regel je dat qua financiering en wat doe je bij problemen met intellectuele eigendom? Daar kom je als rechter meestal wel uit en, zeker in kort geding, ook best snel. Maar het zou vaak veel beter zijn geweest als er door partijen onder leiding van een deskundig iemand, bijvoorbeeld van TAMI, over het probleem gesproken was vóórdat de gang naar de rechter werd gemaakt. Het andere hoofdthema, waar het voor een rechter vaak wel echt lastig wordt, is als de discussie heel technisch is. Er staat me een voorbeeld bij van een geschil in de automotive industrie. Er was een bedrijf dat heel innovatief onderdelen ontwikkelde waar heel veel tijd en denkwerk in zat. Het geschil ontstond over de technische ins en outs. Hoe kan je als rechter dan bepalen of de deugdelijkheid van het product voldoet aan de eisen van de klant? Voor zulke geschillen biedt TAMI een broodnodige oplossing. Er is kennis in huis over de techniek, over hoe een machine werkt of hoe bepaalde digitale dingen in elkaar zitten. Bij een geschil kan specifieke kennis zonder veel poespas naar binnen worden gehaald. Een rechter kan als het moet ook deskundigen inschakelen, maar dat werkt veel omslachtiger en duurt veel langer.
Miljoenengeschil in 1 dag beklonken
Ik herinner me ook een arbitragezaak die betrekking had op een miljoenenproject. Partijen hadden aI een groot aantal ordners met processtukken ingediend en het einde van hun stukkenwisseling was nog niet in zicht. We zijn toen als arbiters en partijen met zijn allen een dag bij elkaar gaan zitten om over een paar vooraf opgegeven kernvragen van het geschil te spreken. Die vragen leidden tot stevig debat, maar hoewel de meningen fors uiteen bleven lopen, luisterden partijen wel naar elkaar en kwam er over en weer meer inzicht in elkaars gevoelens en belangen. Op het einde van de dag werd er een totaaloplossing bereikt. Formeel was het arbitrage, maar tijdens dit proces hebben we ook bemiddeling toegepast. Het is niet zo zwart-wit: ook in arbitrage kun je met mensen praten. Dat geldt voor de hele range aan geschillenbeslechting van mediation tot aan de rechtbank. Ook de traditionele rechtspraak heeft tegenwoordig mediation karakteristieken; veel civiele rechters hebben cursussen op dat terrein gevolgd. En anderzijds kun je ook in mediation partijen best wat sturen naar een oplossing, tenminste dat vind ik. Het grote nadeel van rechtspraak is dat er sprake is van een strak formeel en organisatorisch kader, waar je als rechter niet aan voorbij kunt gaan. Initiatieven zoals dat van TAMI zijn veel flexibeler en maken dat je in de procedure meer maatwerk kunt leveren. Dat er op allerlei vlakken dit soort initiatieven oppoppen, geeft een duidelijke behoefte aan.
Bereid je mening bij te stellen
Wat ik aan alle mediators, arbiters, rechters en hun cliënten zou willen meegeven is het volgende: het allerbelangrijkste is een onpartijdige en onafhankelijke derde die naar beide partijen even goed luistert en aan beide partijen laat zien hoe hij de procedure aanpakt, zodat je een eerlijke procedure hebt. Dat is bij TAMI goed geregeld. Het is iets dat je altijd voor ogen moet blijven houden en dan kun je het volgens mij als bemiddelaar of rechter nooit zo erg fout doen. Bij rechters in opleiding zag ik het vaak: die gingen dan vreselijk zenuwachtig een zaak in. Dan gaf ik altijd het advies mee: zo lang je beide partijen om de beurt het woord geeft en naar allebei goed luistert, doe je het goed. Het is ook normaal dat je dan iets vindt van wat je een partij hoort zeggen. Dat is niet erg. Dat heeft niets met partijdigheid te maken, maar met oordeelsvorming. Zo lang je maar met een open blik ook naar de andere partij kunt luisteren en bereid bent je mening bij te stellen. Als je hier wat meer bedreven in bent, kun je tijdens een zaak een balletje opgooien over je voorlopige indrukken. Daarmee kun je mensen helpen. Als je je bevindingen deelt en vraagt “klopt dit of heb ik dat verkeerd begrepen?” dan geeft de tegenspraak een helder antwoord. Ofwel er komen argumenten die je voorlopige indruk van tafel vegen of ze staan met hun mond vol tanden en dan weet je dat je goed zit. Maar het begint altijd met luisteren. Het allermooiste is als mensen uiteindelijk ook meer kunnen begrijpen van elkaar en zelfs toenadering naar elkaar vinden. Vaak gaan partijen minder boos naar buiten dan dat ze binnenkwamen. Als dat lukt, dan geeft dat een enorme voldoening. Zo ziet u maar, ook een rechter of arbiter kan een bemiddelende rol aannemen, maar ook een mediator kan bijsturen waar nodig. Zolang het maar onpartijdig en openlijk gebeurt, is dat helemaal niet erg.’
Neem contact op
Meer informatie over arbitrage via TAMI vind je hier. Benieuwd naar mediation via TAMI? Dan brengt deze link je op de goede weg.